Lỗi logic trong JavaScript: Khi code chạy đúng mà sai

Khi học JavaScript, có lẽ ai cũng từng trải qua cảm giác này:
Code chạy được, không báo lỗi, nhưng kết quả lại chẳng đúng như mong đợi.
Đó chính là loại lỗi “đáng sợ” nhất – logic error.

Khác với lỗi cú pháp (syntax error), lỗi logic không khiến chương trình dừng lại, mà âm thầm khiến nó chạy sai.
Trong bài viết này, mình muốn chia sẻ một số lỗi logic kinh điển mà chính mình từng mắc, và cách tư duy lại để tránh chúng về sau.

1. So sánh lỏng lẻo (==) – Kẻ gây hiểu lầm phổ biến

console.log(0 == false); // true
console.log("" == 0); // true
console.log(null == undefined); // true

Nếu bạn chỉ nhìn kết quả, có thể tưởng JavaScript “tự thông minh” hiểu ý mình. Thực ra, đây là do cơ chế type coercion – JavaScript tự chuyển đổi kiểu dữ liệu trước khi so sánh.

Cách khắc phục đơn giản:

• Luôn dùng so sánh nghiêm ngặt (===)
• Hoặc, khi cần so sánh linh hoạt, hãy rõ ràng về ý định trước khi viết.

console.log(0 === false); // false
console.log("" === 0); // false

2. Floating point – Khi số không còn chính xác

console.log(0.1 + 0.2); // 0.30000000000000004

Máy tính không lưu trữ số thập phân chính xác tuyệt đối. Lỗi này không chỉ riêng JavaScript, mà hầu hết các ngôn ngữ lập trình đều có.

Giải pháp:

• Khi cần so sánh số thực, nên dùng khoảng sai số (epsilon) thay vì so sánh trực tiếp.

function nearlyEqual(a, b) {
  return Math.abs(a - b) < Number.EPSILON;
}

console.log(nearlyEqual(0.1 + 0.2, 0.3)); // true

3. Closure và vòng lặp – Lỗi logic “điển hình”

for (var i = 0; i < 3; i++) {
  setTimeout(() => console.log(i), 1000);
}

Kết quả:

3
3
3

Mình từng mất cả tiếng chỉ để hiểu tại sao ba lần in ra đều là 3. Nguyên nhân: var không có block scope, nên tất cả callback đều dùng chung một biến i.

Cách sửa:

• Dùng let để tạo scope riêng cho từng vòng lặp.

for (let i = 0; i < 3; i++) {
  setTimeout(() => console.log(i), 1000);
}

4. Hiểu sai về this

Lỗi logic với this rất phổ biến, đặc biệt khi chuyển từ Java sang JavaScript.

Ví dụ:

const user = {
  name: "Hiếu",
  greet() {
    console.log(`Xin chào, ${this.name}`);
  },
};

const greetFunc = user.greet;
greetFunc(); // undefined

Khi tách greet ra khỏi object, giá trị this mất ngữ cảnh. Giải pháp:

• Dùng arrow function khi cần giữ ngữ cảnh.
• Hoặc bind lại giá trị this mong muốn.

const greetFuncBound = user.greet.bind(user);
greetFuncBound(); // Xin chào, Hiếu

5. Kiểm tra giá trị NaN

NaN (Not-a-Number) có một tính chất đặc biệt: Nó không bằng chính nó.

console.log(NaN === NaN); // false

Nếu bạn từng viết điều kiện kiểu:

if (value === NaN) {
  // Không bao giờ vào đây
}

thì đây chính là một lỗi logic. Giải pháp:

if (isNaN(value)) {
  console.log("Giá trị không hợp lệ");
}

6. Khi code “đúng” nhưng tư duy “sai”

Một bài học mình rút ra từ những lỗi logic là:

Đôi khi code đúng cú pháp, đúng trình tự, nhưng sai vì mình chưa hiểu đủ bản chất.

Ví dụ, khi xử lý bất đồng bộ mà không hiểu Event Loop, ta dễ viết code “chạy được nhưng không đúng thứ tự”. Từ đó, mình học được rằng hiểu sâu cơ chế của ngôn ngữ quan trọng hơn thuộc cú pháp.

7. Cách rèn luyện để tránh lỗi logic

1. Viết code chậm lại, đọc kỹ điều kiện.
2. In ra giá trị trung gian (console.log) thay vì đoán.
3. Đặt tên biến có ý nghĩa, tránh nhầm lẫn.
4. Viết test nhỏ cho từng hàm, kể cả khi project không lớn.
5. Giải thích lại code của mình bằng lời nói – cách Feynman luôn khuyên.

8. Kết luận

Lỗi logic là phần “con người” nhất trong lập trình. Máy tính luôn đúng, chỉ có chúng ta hiểu sai. Nhưng chính nhờ những lần “chạy đúng mà sai”, mình hiểu sâu hơn về JavaScript, về cách máy hoạt động, và về chính cách mình tư duy.

Học cách đọc lỗi, hiểu lỗi, và sửa lỗi – đó cũng là cách học hiệu quả nhất mà mình từng trải qua.

Keep learning, keep coding.